Een dozijn jaar geleden. Ik heb toch nog even een bladzijde uit het Vergeetboek gescheurd. Even terug naar 11 juli 1995. Voor een enkeling onder ons een moment misschien, heel misschien, om even te gedenken. Soms word je er toevallig aan herinnerd door een artikel in de krant, of een artikel met een foto van een huilende vrouw of een groepje mensen, nabestaanden voor zover die er zijn, die een kist of kistje dragen. Soms zelfs zie je, en dat is nog indringerder, een foto van een blootgelegd massagraf. Misschien ben je zelf toevallig getuige van een kleine herdenkingsceremonie, ergens in het land gehouden. Of zie je flitsende beelden in het tv journaal van acht uur of elf uur ‘s avonds.

Maar wie herinnert zich nog die verhalen of de beelden van de mannen en jonge jongens achter hekken met prikkeldraad, of van de zogenaamde verhoringen en executies. Wie herinnert zich nog de beelden van vrouwen met kinderen in hun armen die opgejaagd, vervuild, wanhopig, angstig in gereedstaande aftandse bussen stappen om gescheiden te worden van hun man, hun zoon of zoons, of broer of broers, of …Wat kun je als man allemaal wel niet zijn?

Afgevoerd worden als vee, misschien na te zijn uitgescholden, mishandeld, vernederd of zelfs verkracht. Maar je overleeft en dat doe je voor het kind dat je in je armen houdt. Afgevoerd, wetend dat je de man waarvan je wreed werd gescheiden achterlaat en waarschijnlijk nooit meer terug zult zien, althans niet levend. Zelfs nu, anno 2007, nog niet weet wat hem is overkomen.

Genocide, het was weer gebeurd constateerden we verbijsterd…!

11 juli 2007 werden officieel de stoffelijke overschotten van ruim 400 slachtoffers van de moslimenclave Srebrenica begraven, zoals er elk jaar op deze datum opgegraven mannen uit massagraven ter aarde worden besteld. Sommigen worden jaren bewaard in bodybags, koud gevroren, wachtend op identificatie. Eens komen ze ook aan de beurt om voorgoed hun laatste rustplaats te vinden, dank zij nieuw ontwikkelde ‘technieken' als dna.

De ene helft van de ruim zeven duizend vermoorde mannen is inmiddels gevonden en deels geïdentificeerd en begraven. Van de andere helft is de verblijfplaats nog altijd onbekend. Maar ook het komende jaar zullen er weer massagraven worden blootgelegd en zal er een eind komen aan de wrede onwetendheid over het lot van de vermisten. Kunnen oma's, moeders en echtgenotes eindelijk hun verdriet een plaatsje geven…Eindelijk, eindelijk na zo veel jaren!

Samet was 10 jaar toen zijn vader werd omgebracht. Vandaag, 11 juli 2007, heeft hij hem begraven. Samen met zijn moeder, een inmiddels oude vrouw van 39 jaar. Hij sprak een dag later met de pers en sprak woorden van de volgende strekking:

Gisteren heb ik mijn vader begraven
ik kon niet meer wachten
ook mijn moeder niet.
Ze hebben botje bij
botje bij elkaar gezocht
en tenslotte gelegd,
gefotografeerd, ontleed, gepast.
Van 80% weten we zeker dat het mijn vader is
en die 80% hebben we begraven.
Die andere 20 % ontbreken,
maar eens moet je een beslissing nemen…

‘Die 20 % Samet, waren dat misschien zijn handen
die hij ten hemel hief?’
‘Ik weet het niet ma.’
‘Of waren het misschien zijn voeten
omdat hij probeerde te vluchten?’
‘Ik weet het toch niet ma!’
‘Misschien was het …’
‘Ma, houd toch op, ik weet het echt niet.’

‘We waren toch tevreden met 80% ma!’

En de daders? De echte daders?
Volgend jaar 11 juli wordt de wrede gebeurtenis, in wat als de veilige moslim exclave Srebrenica werd beschouwd, weer herdacht. En terecht…

Archief

Eerder verschenen: